Wallace Stevens

 

Wallace Stevens (1879 - 1955). Δεν εύρισκα τα κλειδιά να ξεκλειδώσω αυτή την ποίηση και παραλίγο να εγκαταλείψω την προσπάθεια. Μου φαινόταν σαν να προσπαθούσα να αποκωδικοποιήσω την γραμμική Α. Ώσπου, σε μια ύστατη απόπειρα, ξεφυλλίζοντας ανόρεχτα το βιβλίο, το μάτι μου έπεσε τυχαία στο ποίημα "Αισθηματική Επιβεβαίωση". Αυτό μου ανοίχτηκε κατευθείαν, σαν στρείδι με βαρύτιμο περιεχόμενο. Και τότε το κλειδί γύρισε στην κλειδαριά. Ξαφνικά και ανέλπιστα μου αποκαλύφθηκαν όλα δια μιας. Το ποίημα αυτό αποδείχθηκε η είσοδος που γύρευα, κάνοντας το γύρο του τετραγώνου. Ένα ολόκληρο ποιητικό σύμπαν, από τα πιο συναρπαστικά ανοίχθηκε κατά κάποιο τρόπο μόνο για μένα (όπως συμβαίνει και με κάθε αναγνώστη). Μου ανοίχτηκαν, μαγικά, οι ουρανοί αυτής της ερμητικά κλειστής και -φαινομενικά εντέλει- δυσπρόσιτης ποίησης. Φωτίστηκαν, δια μιας, όλες οι μυστικές γωνιές της και όλα τότε απέκτησαν νόημα και συνοχή. Από ανυπομονησία, παραλίγο να προσπεράσω έναν από τους 4-5 πιο σημαντικούς ποιητές του 20ου αιώνα - πολύ ήθελε; 

ΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ

Η νύχτα αγνοεί τα άσματα της νύχτας.
Είναι αυτή που είναι, όπως εγώ είμαι αυτός που είμαι:
Και βλέποντας αυτό, βλέπω πιο σωστά τον εαυτό μου
  
Κι εσένα. Μόνο εμείς οι δύο μπορούμε ν’ ανταλλάξουμε
Τους εαυτούς μας σα δώρο ο ένας για τον άλλο.
Μόνο εσύ κι εγώ είμαστε ένα, όχι εσύ και η νύχτα,

Ούτε ή νύχτα κι εγώ, αλλά εσύ κι εγώ, μόνοι,
Τόσο μόνοι, τόσο βαθειά μαζί,
Τόσο μακριά από κάθε τυχαία μοναξιά,

Που η νύχτα είναι το μόνο φόντο του εαυτού μας,
Υπέρτατα πιστός ο καθένας στο δικό του εαυτό,
Στο αχνό φως που ο ένας ρίχνει στον άλλο.


ΑΝΕΚΔΟΤΟ ΜΙΑΣ ΣΤΑΜΝΑΣ

Έστησα μια στάμνα στο Τεννεσή
Μια στάμνα στρογγυλή πάνω σε λόφο.
Η άχαρη ερημιά έγινε κύκλος
Γύρω από αυτόν το λόφο.

Η ερημιά ανέβηκε στο ύψος
Της στάμνας κι απλώθηκε τριγύρω.
Δεν ήταν πια μια ερημιά.
Η στάμνα ήταν στρογγυλή πάνω στη γη
Και υψηλή σα φεγγίτης στον αέρα.

Εξουσίαζε τα πάντα.
Η στάμνα ήταν απλή σε χρώμα γκρι.
Δεν είχε σχέση με θάμνο ή πουλί
Ή με κάτι άλλο στο Τεννεσή.

Ο μεταφραστής, στο δεύτερο ποίημα, μεταφράζει την αγγλική λέξη jar ως στάμνα (έτσι αποδίδει την έννοια του δοχείου ή βάζου αποθήκευσης). Αυτό που στην οικονομία του ποιήματος, ως σημαίνον, πρέπει να συμπαραδηλώνει η λέξη, είναι κάθε πολιτισμικό ή τεχνολογικό μέσο που με κάποιο τρόπο επεμβαίνει/επιδρά στο φυσικό περιβάλλον. Περιλαμβάνονται μόνο όσα δεν βρίσκονται σε αρμονία, είναι ξένα σώματα, αγνοούν, αλλοιώνουν ή βιάζουν το φυσικό περιβάλλον; Θα πρέπει να συμπεριλάβουμε σε αυτά και εκείνα που ασκούν θετικές επιδράσεις; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που οι απαντήσεις τους επαφίενται στον αναγνώστη. Το ποίημα αφήνει σε εμάς να επιλέξουμε αν η επίδραση στο φυσικό περιβάλλον που υπονοείται στο ποίημα, πρέπει να θεωρηθεί πολιτισμική ή τεχνολογική, ή να θεωρηθεί ότι οι δύο εκδοχές ανήκουν σε μία ενιαία ιστορική διαδικασία. Αν, τελικά, η λέξη jar είναι μια μετωνυμία για την τέχνη, την τεχνική ή, πιο γενικά, τη δύναμη του νου, ή και όλα αυτά μαζί. 

-----------------------------------------------------

Τα ποιήματα περιέχονται στην ανθολογία ποιημάτων του Wallace Stevens "Εκλογή από τα άπαντα", μετ. Γ. Σπέντζος, εκδ. Δωδώνη