Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΔΟΥΛΕΥΕΙ

 

Αποτύπωσα σε ένα γράφημα την εξέλιξη του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ για την περίοδο 1930- 2020. Η αποκαλυπτική εικόνα που σχηματίζεται, δίνει λαβή για τα επόμενα σχόλια.

Ο "αμερικανικός αιώνας" υπήρξε πολύ σύντομος - έληξε το 1973. Η καρδιά του καπιταλισμού από εκεί και μετά πάλλεται με χρήμα που δεν υπάρχει. Αυτό που συμβαίνει στην οικονομία των ΗΠΑ είναι ένας φαύλος κύκλος. Οι ΗΠΑ είναι αναγκασμένες να επιδίδονται σε κοστοβόρες επεμβάσεις και πολέμους οπουδήποτε στον πλανήτη, με συνέπεια να αυξάνουν συνεχώς το δημόσιο χρέος τους, διατηρώντας το σε δυσθεώρητα ύψη. Αυτός είναι ο τρόπος που έχουν επιλέξει για να συντηρούν, τεχνητά, τον καπιταλισμό τους (που εκεί γύρω στο 1973 έχασε δια παντός τον δυναμισμό του), ώστε να μην οδηγηθεί σε κατάρρευση.

Αλλά σε αυτόν τον φαύλο κύκλο είναι όλοι μπλεγμένοι. Σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, όλες οι οικονομίες οφείλουν να "εργάζονται" για το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ. Αυτό επιφέρει την αύξηση των δημοσίων χρεών των πιο ευάλωτων εθνικών οικονομιών – οικονομικούς αιμοδότες επίσης των ΗΠΑ. Είναι σαν να συνέβαινε το εξής: ένα μεγάλο μέρος (από το ούτως ή άλλως τεράστιο) δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, να μετακυλίεται -αλυσιδωτά- και να εμφανίζεται ως δημόσιο χρέος των πιο αδύναμων οικονομιών του πλανήτη. Το σύστημα αυτό λειτουργεί -μπορεί να πει κανένας- σαν μια “τροφική αλυσίδα” στο βαλτωμένο καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα.

Οι ΗΠΑ είναι μια εφεύρεση που παράγει πλασματικό χρήμα που όλοι πρέπει να συμπεριφέρονται σαν να υπάρχει. Το επιχείρημα που αυτή τη στιγμή στηρίζει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μοιάζει απλό και ακαταμάχητο σαν το αυγό του Κολόμβου: αν σταματήσει η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ τότε βουλιάζουμε όλοι. Αυτό ισχύει βέβαια αλλά με προϋποθέσεις: Στο σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων που αποτελούν τα δημόσια χρέη των ΗΠΑ και των δορυφόρων τους θα πρέπει αυτά να είναι σε θέση να συνεχίζουν να κινούνται απρόσκοπτα στις τροχιές εξυπηρέτησής τους. Τι θα γίνει όμως αν αυτό -για κάποιο λόγο- σταματήσει να συμβαίνει; Ένα δεύτερο -υπαρξιακό για την παγκόσμια οικονομία- ερώτημα είναι: μέχρι πότε οι ΗΠΑ θα μπορούν να αυξάνουν το δημόσιο χρέος τους -για να χρηματοδοτούν επεμβάσεις και πολέμους (που όλο και πιο συχνά θα αστοχούν, δεν θα τους αποφέρουν, δηλαδή, τα προσδοκώμενα πολιτικά, οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη);

Διαθέτοντας βέβαια, ακόμη, μια τεράστια στρατιωτική και επιχειρησιακή ισχύ, οι ΗΠΑ θα εξακολουθούν να δρουν χειριστικά απέναντι σε αδύναμους – απείθαρχους, ή ταραξίες (των συμφερόντων τους), επιβάλλοντας τους κανόνες τους - αλλά αυτό θα συμβαίνει σε μια όλο και πιο απαιτητική, πολύπλοκη και απρόβλεπτη γεωπολιτική σκακιέρα.

Μέχρι τώρα, στο "Παγκόσμιο Χωριό" του ΜακΛούαν, οι ΗΠΑ ήταν το "φυλετικό τύμπανο", που ρυθμοδοτούσε, κατεύθυνε και όριζε τη μορφή και τα χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμια κλίμακα. Με επεμβάσεις χειριστικές και "χειρουργικές" (πολιτικές, στρατιωτικές, γεωπολιτικές) και τις τεχνολογίες που ανέπτυσσαν, φρόντιζαν να φτάνει παντού το μήνυμα, ώστε να μη μείνει ούτε μια πέτρα έξω από τον καπιταλιστικό μετασχηματισμό. Αλλά τώρα όλο αυτό φαίνεται ότι ανήκει σε ένα πάλαι ποτέ ένδοξο παρελθόν.

Μια σταδιακή απώλεια ισχύος των ΗΠΑ φαίνεται αναπόφευκτη, και για πολλούς είναι ήδη αρκετά ορατή. Οι ΗΠΑ είναι αναγκασμένες να συνυπάρχουν σε σιαμαία περίπλεξη με την Κίνα (σε αυτή τη φάση) γι' αυτόν ακριβώς το λόγο: η Κίνα είναι ο βασικός χρηματοδότης του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ - γεγονός που καθορίζει και τα όρια του μεταξύ τους εμπορικού πολέμου. Ο κόσμος μοιάζει να εκπαιδεύεται, να μάθει να ζει με τις ΗΠΑ σε τροχιά παρακμής.

Στην Άγρια Δύση όταν έπεφτες καταβεβλημένος στην έρημο, ένιωθες, σε δραματικές στιγμές, τα τσακάλια και τις ύαινες να πλησιάζουν. Όταν οι απατεώνες, οι δημαγωγοί, οι λαϊκιστές και οι φασίστες αρχίζουν να αποκτούν φωνή, διεκδικώντας μερίδιο εξουσίας στο υποψήφιο πτώμα, σε μια χώρα που αργοπεθαίνει, είναι ένας διαγνωστικός τρόπος να αντιληφθούμε πότε μια χώρα βρίσκεται σε τροχιά παρακμής.

Καθώς όλα σπρώχνονται και συνωστίζονται στο τέλειο αδιέξοδο, παρακολουθούμε τη μια χώρα μετά την άλλη να παραδίνονται στα νύχια και στα δόντια επίδοξων πτωματοφάγων. Οι χώρες (ΗΠΑ και δορυφόροι) παρασύρονται σε ένα σπείρωμα παρακμής από το οποίο δεν μπορούν να βγουν. Ένα σύνθημα όμως έχει αρχίσει να πλανάται πάνω από τις ΗΠΑ: "Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΔΟΥΛΕΥΕΙ" (με ή χωρίς το κτητικό "μας"). Μια χαραμάδα φωτός πάντα κάπου θα φανεί.