Πτολεμαΐδα 2020

Ζεις σε μια γεωργικο – κτηνοτροφική εύφορη γη, με πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα. Από την παιδική σου ηλικία ακόμη μαθαίνεις ότι κάθεσαι πάνω σε τεράστια αποθέματα λιγνίτη, τα μεγαλύτερα των Βαλκανίων. Από την μια στιγμή στην άλλη η γη σου μετατρέπεται σε ενεργειακή βιομηχανική ζώνη. Καλύπτεις το 70% των εθνικών αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια. Βλέπεις τη γη σου σιγά - σιγά να αποκτά μια όψη που παραπέμπει σε τοπία της κόλασης. Αναπνέεις μολυσμένο αέρα, αλλά επιτελείς εθνικό σκοπό, συντελείς στην ενεργειακή αυτονομία της χώρας σου. Κάθε επαγγελματική διέξοδος στην περιοχή σου συνδέεται τώρα άμεσα η έμμεσα με τον λιγνίτη. Σε βάθος χρόνου αρκετών δεκαετιών δεν έχει απομείνει καμία άλλη προοπτική - αλλά τουλάχιστον όλοι στην περιοχή σου έμαθαν να ζουν από τον λιγνίτη και με τον λιγνίτη. Και ξαφνικά το τοπίο αλλάζει ξανά. Η εθνική σου αποστολή έγινε ατμός. Τόσα χρόνια κατέστρεφες τον πλανήτη σου λένε. Εμφανίζονται και δακρύβρεχτοι, συμπονετικοί ψυχοπονιάρηδες· αυτοί κουνάνε το δάκτυλο σε όσους αντιδρούν γιατί δεν θέλουν ανεμογεννήτριες στον τόπο τους “θέλετε να απολαμβάνετε τα ωραία τοπία των νησιών σας σε βάρος της υγείας των χιλιάδων που αναγκάζονται να αναπνέουν τον βρώμικο αέρα από την καύση του λιγνίτη” και σε κουνάνε με σπάγκους για να σε δείχνουν - χωρίς να ρωτάνε ποτέ τη γνώμη σου και για τίποτα. Και μένεις καταμόναχος να αναρωτιέσαι, μα που ήταν όλοι αυτοί τόσα χρόνια; Ξέρεις καλά ότι για τον τόπο σου, “μετά λιγνίτη εποχή" δεν υπάρχει, τίποτα δεν έχει μείνει όρθιο για ένα διαφορετικό ξεκίνημα. Το μόνο που σε συνδέει πια με τον τόπο είναι τα οστά των προγόνων σου. Σκέφτεσαι ότι βρίσκεσαι και πάλι σε εθνική αποστολή· δεν σου το λένε με φανφάρες και εγκαίνια αυτή τη φορά, αλλά εσύ καλείσαι να αλλάξεις και πάλι το ενεργειακό αποτύπωμα της χώρας σου. Και να γίνει μπαμ και κάτω, αυτοκτονικά. “Βρείτε κάτι άλλο να κάνετε” σας λένε. Τι όμως; Κανένας δεν έχει απάντηση· “δεν θέλουμε να υποφέρετε άλλο” αυτό μόνο βρίσκουν να πουν και σχεδόν βουρκώνουν - είναι αλήθεια. Θυμήθηκα το παιδικό παιχνίδι “πέτρα, ψαλίδι, χαρτί”. Το επέκτεινα λίγο, και τώρα το φυσικό αέριο νικάει τον λιγνίτη.

O 21ος αώνας σε μια φράση: "I CAN'T BREATHE"

Ανάμεσα στις αυθόρμητες αντιδράσεις για την αποτρόπαια δολοφονία του George Floyd που κατακλύζουν τα κοινωνικά δίκτυα, εμφανίζονται κάποια σχόλια που νομίζω ότι περιορίζουν το ζήτημα. Κάποιοι εκτονώνουν την αγανάκτησή τους στην ηλιθιότητα, στην απανθρωπιά, στον ρατσισμό, στην διαστροφή, κ.ο.κ. του αστυνομικού-δολοφόνου. Όλα αυτά ισχύουν βέβαια, αλλά δεν εξηγούν τίποτα· υποβαθμίζουν ένα ζήτημα πολιτικοκοινωνικό, ανάγοντάς το στην ψυχοπαθολογία του συγκεκριμένου θύτη. Εκεί που πρέπει να δεις ένα ολόκληρο μηχανισμό που εκπαιδεύει για τέτοιες συμπεριφορές -επιλέγοντας βέβαια για προσωπικό τα "κατάλληλα" άτομα- βάζεις στη θέση του εξατομικευμένες συμπεριφορές.

Αυτή τη φορά "διέρρευσαν" κάποιες εικόνες από το σκοτεινό μέλλον που μας περιμένει. "Δεν μπορώ να αναπνεύσω"· τα τελευταία λόγια του George Floyd, κυριολεκτικά και μεταφορικά, περιγράφουν τις συνθήκες ζωής που βιώνει το 13% των αφροαμερικανών, αλλά και των φτωχών λευκών της Αμερικής - που όλοι μοιράζονται την ίδια μοίρα. Προσπαθούν όμως να πείσουν τους τελευταίους ότι υπάρχει διαβάθμιση και στην κόλαση· η αυταπάτη που τους γεννά το χρώμα του δέρματος, μετατρέπει την κατανόηση της κατάστασής τους από πολιτικό πρόβλημα σε ρατσιστικό, και τους ίδιους σε μέρος του μηχανισμού καταπίεσης και καταστολής. Πέφτουν έτσι εύκολα στην παγίδα να στηρίζουν πολιτικές που λειτουργούν αντίθετα προς το συμφέρον τους - που εξυπηρετούν ένα σύστημα που τους θεωρεί ένα άχρηστο ανθρώπινο απόθεμα.

Πώς προδιαγράφεται το μέλλον: οι κυβερνήσεις, η μια μετά την άλλη, επιλέγουν τον ολοκληρωτισμό. Προτιμούν να επενδύουν σε μηχανισμούς ασφαλείας και καταστολής αντί να διαθέτουν χρήματα, και να ασκούν πολιτικές για την αντιμετώπιση της φτώχειας. Οι φόροι πηγαίνουν σ' αυτούς που δεν πληρώνουν φόρους. Στην φύλαξη μικρών νησίδων πλούτου που αισθάνονται ολοένα και περισσότερο να απειλούνται από ωκεανούς φτώχειας. Οι φόροι και οι τραπεζικές καταθέσεις όσων εργάζονται "αξιοποιούνται" από μια επιχειρηματικότητα ...που εξαφανίζει θέσεις εργασίας, ξηλώνει την εργατική νομοθεσία, ελαστικοποιεί την εργασία, εξαφανίζει το εργατικό εισόδημα, περιθωριοποιεί τεράστιες μάζες του πληθυσμού. Ο ίδιος ο εργαζόμενος σκάβει τον λάκκο που θα τον χώσουν.

Υπάρχει μια ποιοτική μετάλλαξη του πλούτου που συσσωρεύεται σε καπιταλιστικές συνθήκες. Παλαιότερα η συσσώρευση πλούτου σε λίγους στηριζόταν στα εισοδήματα της εργατικής και της μεσαίας τάξης. Τώρα η συσσώρευση πλούτου συναρτάται με την φτωχοποίηση της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Για την αντιμετώπιση των περιθωριοποιημένων μαζών του πληθυσμού, έχει επιλεγεί ο εκτοπισμός τους σε υποβαθμισμένες περιοχές, σε παραγκουπόλεις και γκέτο, με μοναδική δυνατότητα επιβίωσης την παρανομία, την πορνεία, το έγκλημα, την παραοικονομία. Για τον εκτοπισμό των ανθρώπων που το σύστημα δηλώνει αδυναμία να αξιοποιήσει, και την φύλαξη των συνόρων που χαράζει ο πλούτος στο εσωτερικό των κρατών ενθυλακώνοντας την φτώχεια, απαιτείται ο γιγαντισμός του τομέα της αστυνόμευσης και της πολιτοφυλακής. Βία και καταστολή ακόμη και από τον στρατό, που θα μπορεί να στρέφει τα όπλα εναντίον των πολιτών.

Ο μαύρος πληθυσμός της Αμερικής βιώνει και πάλι συνθήκες αναζωπύρωσης του ρατσισμού και ακραίας βίας. Υπάρχει χειρότερο πεπρωμένο από εξαθλιωμένος φτωχός. Εξαθλιωμένος φτωχός και μαύρος, να βρίσκεσαι στον πάτο του βαρελιού στην Αμερική που βυθίζεται στην παρακμή.

Θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής: από το κακό στο χειρότερο

ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ, όλα τα ανοιχτά ζητήματα που αφορούν το φυσικό περιβάλλον οδεύουν από το κακό στο χειρότερο. Οι διαδικασίες ελέγχου νομιμότητας, καταλληλότητας, επάρκειας μελετών, τοπικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, θεμάτων δασικής προστασίας, χώρων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, ρύπανσης κλπ. που ανακύπτουν μαζί με κάθε νέα "πράσινη" επένδυση, θεωρούνται τώρα εμπόδια, και λοιδορούνται ως “φοβική γραφειοκρατία”.

Οι όποιες απόπειρες και δυνατότητες δημοκρατικού ελέγχου καταργούνται στην πράξη, υποβαθμίζονται, παρακάμπτονται. Αντί του εξορθολογισμού των διαδικασιών αυτών υπέρ του περιβάλλοντος -όπου χρειάζεται-, στοχοποιούνται τώρα ως “περιττά γραφειοκρατικά εμπόδια που πρέπει να αρθούν”. Αντί για ένα νέο χωροταξικό πλαίσιο που να καθορίζει που γίνεται τι, και ποια είναι τα όρια σε κάθε περίπτωση, τώρα όλα -στην πράξη- αφήνονται στις ορέξεις κρατικοδίαιτων επενδυτών.

Λένε: "με το νομοσχέδιο, το περιβάλλον δεν αντιμετωπίζεται ως ένα έκθεμα το οποίο λειτουργεί ανεξάρτητα από τον άνθρωπο”. Αρκεί όμως και μόνο η αντιστροφή αυτής της συλλογιστικής για να φανερωθεί η αλήθεια· η κρυμμένη λογική που λέει: εάν το φυσικό περιβάλλον δεν υπάγεται σε καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής (γιατί περί αυτού πρόκειται) δεν απομένει κάτι περισσότερο από μια δυνατότητα “έκθεσης”, ένα “χάρμα οφθαλμών" απέναντί σου· η καβαφική προτροπή “εδώ ας σταθώ κι ας δω κι εγώ τη φύση λίγο" - χωρίς όμως τον καβαφικό αυτοσαρκασμό, του ανθρώπου που έχει χάσει την ικανότητα να ξεμυτίζει έξω απ΄ το καβούκι της πόλης.

Εκφράζεται, μ' αυτό τον τρόπο, η επιθυμία για μια φύση βατή και προσπελάσιμη παντού, κυριαρχημένη από ένα τεχνοπολιτισμό που δεν γνωρίζει όρια, χωρίς ένα μόνιμο ενδιαφέρον για μια ουσιαστική και βιωματική σχέση της ύπαρξης εντός του "οίκου του είναι". Επιθυμία κατάλληλη για τρωγλοδύτες ασφυκτικών μεγαλουπόλεων, και μεγαλοεπενδυτές/σχεδιαστές αδιέξοδων τεχνολογικών λαβυρίνθων.

Τα σπέρματα της καταστροφής για ό,τι έχει απομείνει ανέγγιχτο από το φυσικό περιβάλλον, τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα, όσο και στα νησιά, έχουν φυτευτεί. Λένε: “Να διαφυλάξουμε την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά μεγεθύνοντας και τις παραγωγικές του δυνατότητες”. Πως μπορεί να γίνει αυτό; μα πώς αλλιώς; με εξορύξεις πετρελαίου, χρυσού, ανεξέλεγκτη διασπορά έργων (Β)ΑΠΕ, εκτρωματικές παρεμβάσεις σε αιγιαλούς, αυθαίρετη δόμηση και κατασκευές, και ότι άλλο ήθελε προκύψει – γιατί τρώγοντας ανοίγει η όρεξη.