2. Στη μέγγενη μικρών ή μεγάλων εκβιασμών

Λειτουργούμε πάντοτε, και καλούμαστε να αποδεχθούμε αποφάσεις, πιασμένοι στη μέγγενη μικρών ή μεγάλων εκβιασμών. Έτσι, και με αφορμή τις αντιδράσεις που υπάρχουν για την επικείμενη μαζική εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε απάτητες μέχρι τώρα περιοχές, αδιακρίτως, στα ορεινά της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και στα νησιά: Δεν θέλεις ανεμογεννήτριες στην περιοχή σου; τότε αδιαφορείς για την κλιματική αλλαγή, θέλεις να συνεχιστεί η εξάρτησή μας από το πετρέλαιο, η παραγωγή βρώμικης ενέργειας από λιγνίτη, ανοίγεις το δρόμο για το πυρηνικό λόμπι που καραδοκεί στη σκιά – περιμένοντας πάντα για μια δική του ευκαιρία, κ.ο.κ. Η πραγματική ζωή όμως δεν προχωρά με διχαστικές υπεραπλουστεύσεις – που από θέση ισχύος, και με όλα τα μέσα στη διάθεσή τους, επιβάλλουν οι χειραγωγοί της κοινής γνώμης.

Είναι απίστευτο έως ανατριχιαστικό, οι “βρωμιάρηδες” του πλανήτη να γυρίζουν τώρα πίσω αυτά που για δεκαετίες τώρα συνειδητοποιημένοι πολίτες τους απεύθυναν. Αποκαλύπτοντας τον άθλιο ρόλο τους στην κατασπατάληση -μέχρι εξαντλήσεως- των φυσικών πόρων· την ανεπανόρθωτη ρύπανση και προγραμματισμένη καταστροφή όλων των προϋποθέσεων που επιτρέπουν τη ζωή βιολογικών οργανισμών στον πλανήτη· την απώλεια ολοένα και μεγαλύτερου μέρους της βιοποικιλότητας· την υποβάθμιση του πλανήτη με χίλιους δυο τρόπους. Είναι από τα παράδοξα της ιστορίας· ο πράσινος καπιταλισμός να μετατρέπεται τώρα σε κολυμπήθρα του Σιλωάμ, εκείνων που με το ένα χέρι φυτεύουν αιολικά, και με το άλλο σχεδιάζουν εξορύξεις πετρελαίου στο Ιόνιο και το Αιγαίο, ή επενδύουν ακόμα και σε πυρηνικά εργοστάσια.

Ο τεχνοφασισμός, στις διάφορες εκδοχές του, έχει αναπτύξει, και έχει κάτω από τον έλεγχό του όλους εκείνους τους μηχανισμούς που του επιτρέπουν να αντιπαρέρχεται με θεσμική καταστολή τα εμπόδια που συναντά στο δρόμο του - χωρίς να λέει όχι και και στην χρήση ωμής κατασταλτικής βίας, όταν όλα τα άλλα μέσα έχουν αποτύχει. Όποιος τολμήσει να ασκήσει κριτική σε τεχνολογικές λύσεις που προτείνονται -για υπαρκτά προβλήματα- ενεργοποιεί κοινωνικούς αυτοματισμούς, επιθετικά αντανακλαστικά εναντίον του. Η επιθετικότητα αυτή μάλιστα τελευταία έχει αρχίσει να εκτρέπεται και προς επικίνδυνες ακρότητες του λόγου. Έτσι σε γνωστό ιδεολογικό όργανο της τεχνοκρατικής αντίληψης, και σε “άρθρο” του που στοχοποιεί εκείνους που “δημιουργούν εμπόδια” αντιδρώντας στην δημιουργία αιολικών πάρκων, διαβάζουμε το εξής ανησυχητικό (και μόνο από το γεγονός ότι διατυπώθηκε): “...Μέχρι πότε θα επιτρέπεται σε ηχηρές οργανωμένες ομάδες να επιβάλλουν στην ευρεία σιωπηλή πλειοψηφία τα δικά τους μικροσυμφέροντα, που συνήθως δεν συμπλέουν με το συμφέρον του ευρύτερου συνόλου;”... Σε άρθρο, επίσης γνωστού και μη εξαιρετέου δημοσιογραφικού οργάνου του επιθετικού νεοφιλελευθερισμού, με αφορμή τις αντιδράσεις στην Τήνο για το ίδιο ζήτημα, συναντάμε ίσως την πιο χαρακτηριστική της τεχνοφασιστικής αντίληψης διατύπωση. Περιβόλι· ας την απολαύσουμε: “Δυστυχώς δεν έχουν εφευρεθεί ακόμα δέντρα στα οποία να φυτρώνουν ηλεκτρικές πρίζες. ... Ούτε έχουμε ακόμα ανακαλύψει τον κατάλληλο χορό ή κάποια άλλη ιεροτελεστία που να κάνουμε να βρέχει μπαταρίες. Τέλος η Παναγιά της Τήνου, νομίζω πως όσο κι αν προσευχηθούν οι κάτοικοι, δεν θα εμφανίσει από το πουθενά τάση στις κολώνες της ΔΕΗ”. Και συνεχίζει ακάθεκτος: “Προτείνω λοιπόν να δοκιμάσουμε να δούμε τι θα γίνει. Να διακόψουμε πλήρως την παροχή ρεύματος στην Τήνο και σε άλλα νησιά που αντιδρούν και να περιμένουμε να δούμε αν με προσευχές, χορούς της βροχής ή ρευματόδεντρα, θα μπορέσουν οι κάτοικοι να λύσουν το πρόβλημά τους. Εφόσον δεν το λύσουν, το ρεύμα θα παραμείνει κομμένο. Οι κάτοικοι θα κληθούν υπό το ρομαντικό φως των κεριών...”. Αυτοί που καταπίνουν αμάσητες προσεγγίσεις όπως οι παραπάνω, και πριν αφεθούν παθητικά στο γαργάλημα της διάθεσης με τέτοιας ποιότητας εξυπνακισμούς στη θέση των επιχειρημάτων, καλά θα κάνουν να αναρωτηθούν προηγουμένως, ποιοι είναι οι “επιτρέποντες”, ποιοι είναι αυτοί που καθορίζουν ποιο είναι το ”συμφέρον του ευρύτερου συνόλου”, ποιοι είναι αυτοί που κατεβάζουν διακόπτες - και ας εξετάσουν βιογραφικά.

"Δεν μας υποδουλώνει η τεχνική αυτή καθεαυτή αλλά η ιερότητα που έχουμε μεταβιβάσει σ’ αυτήν” είναι μια παρατήρηση του Jacques Ellul. Πριν από κάποια χρόνια -οι εποχές από αυτή την άποψη δεν αλλάζουν, και εμείς έχουμε μνήμη ελέφαντα- όταν κάποιος δημοσιογράφος είχε τολμήσει να μιλήσει για την επιβάρυνση και την υποβάθμιση των πόλεων που προκαλούνται από την αλόγιστη επέκταση της αυτοκίνησης -άποψη που αποτελεί κοινότοπη διαπίστωση σήμερα-, εισέπραξε ως αντίλογο, από μεγαλόσχημο και προβεβλημένο από τα ΜΜΕ ακαδημαϊκό δάσκαλο, το σχόλιο: “δεν πηγαίνει όμως (ο δημοσιογράφος) με το γαϊδουράκι του στην Αγία Παρασκευή”. Με αυτό τον τρόπο, και με επιχειρήματα αυτής της ποιότητας, και αντί να τοποθετείται επί της ουσίας, ο ακαδημαϊκός αποπατούσε στη συζήτηση. Θα μπορούσε βέβαια κανείς να προσθέσει για να το συνεχίσει, διανθίζοντας και απλώνοντας το ρητορικό του σχήμα: “δεν έχετε πλυντήριο στο σπίτι σας, ψυγείο, κινητό, laptop, μπορείτε να φανταστείτε τη ζωή σας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα;” κ.ο.κ. Το να υποβάλλεις σε τέτοιου είδους απλοϊκά διλήμματα και ερωτήματα (πάγια τακτική της φασιστικής ή φασίζουσας αντίληψης των πραγμάτων), είναι σαν να κατηγορείς για ασυνέπεια τον φυλακισμένο, που διαμαρτύρεται για τις συνθήκες κράτησής του, επειδή εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το κελί του - μέσα του. Όταν μιλάς για την ποιότητα του αέρα που αναπνέεις δεν σταματάς να αναπνέεις.

Οι ΑΠΕ, έτσι όπως σχεδιάζονται και αναπτύσσονται, ακολουθώντας την τεχνοκρατική/ βιομηχανική αντίληψη, άναρχα και χωρίς κανόνες, φορτώνοντας δυσβάσταχτα βάρη στις πλάτες των οικονομικά αδύναμων, δεν αποτελούν ούτε καν μέρος της λύσης του ενεργειακού προβλήματος: όχι μόνο δεν πλησιάζουν αλλά απομακρύνονται από τον κεντρικό τους στόχο: δεν υποκαθιστούν άλλες, μη ανανεώσιμες και ρυπογόνες πηγές ενέργειας· πρέπει να συνυπάρχουν σε υβριδική σύμπλεξη μαζί τους. Η ανάγκη, επομένως, λειτουργίας μονάδων παραγωγής ενέργειας από ρυπογόνες πηγές διατηρείται και επεκτείνεται με άναρχο τρόπο. Το αποτέλεσμα: μια καπιταλιστικού τύπου επενδυτική μανία σε κατάσταση παροξυσμού, που δεν γνωρίζει όριο και τέλος. Η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ εξαρτάται από την στοχαστικότητα των φυσικών φαινομένων που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν. Συνεπώς οι ΑΠΕ δεν μπορούν να παρέχουν αυτοδύναμα ηλεκτροδότηση σε ένα σύστημα που προϋποθέτει σταθερή ροή ενέργειας κατά τη λειτουργία του. Και θα πρέπει να συνυπολογιστεί βέβαια η εγγενής τάση του καπιταλισμού για ολοένα και μεγαλύτερη παροχή ενέργειας, που αυξάνεται εκθετικά με την πάροδο του χρόνου. Αν περάσουμε και από την άλλη πλευρά, εκείνη των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται με την “αξιοποίηση” των ΑΠΕ, δεν έχει μετρηθεί μέχρι τώρα, αντικειμενικά, σε καμιά περίπτωση πραγματική μείωση των ρύπων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, που να οφείλεται στην χρήση αυτών των τεχνολογιών. Παρόλα αυτά όμως οι (Βιομηχανικές) ΑΠΕ κατάφεραν να γίνουν η κυρίαρχη επενδυτική επιλογή στον τομέα της ενέργειας την περίοδο που διανύουμε. Αυτό φυσικά δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί χωρίς τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης – με όλα τα μέσα, και την κατάλληλη μόχλευση μέσω θεσμικών παρεμβάσεων. Το θεσμικό πλαίσιο είναι μια φωτογραφία της στιγμής, απεικονίζει με ακρίβεια φωτογραφική τα τεράστια συμφέροντα που διακυβεύονται, και πιέζουν για επενδυτικές διεξόδους κεφαλαίων που λιμνάζουν, στον τομέα των (Β)ΑΠΕ· είναι κοστούμι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τους.

Την εποχή της αποικιοκρατίας έπρεπε να αναζητήσεις το Ελντοράντο σου σε νέα αχαρτογράφητη γη, στη γεωγραφία· σε εποχή όπου όλα έχουν πλέον χαρτογραφηθεί και εξαντληθεί, το Ελντοράντο δεν είναι παρά μια επινόηση, που δημιουργείται θεσμικά και σε βάρος των ανίσχυρων πολιτών και του φυσικού περιβάλλοντος - ό,τι έχει απομείνει ακόμη από αυτό εκτός των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Παραγωγή πλούτου τώρα όχι από μια αύξηση της εκμετάλλευσης των διαθέσιμων φυσικών πόρων, αλλά απ’ το γεγονός της δρομολογημένης εξάντλησής τους. Το σύστημα μαθαίνει τώρα πως να αποκομίζει κέρδη από την εξάντληση όλων εκείνων που μπορούν να εξαντληθούν, και είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή (αέρας, νερό, έδαφος, δάση, απασχόληση, τροφή, κ.λπ.). Το ζήτημα της εξάντλησης, δεν αναφέρεται μόνο στις πηγές ενέργειας. Η εξάντλησή τους, πολιτικά και γεωπολιτικά, θα προηγηθεί της εξάντλησής τους ως φυσικών αποθεμάτων. Εξάντληση για το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα σημαίνει αποκλειστικά και μόνο εξάντληση των τρόπων κυκλοφορίας των τεράστιων αποθεμάτων συσσωρευμένων κεφαλαίων προς νέα οικονομικά πεδία. Κάθε φορά που τα κεφάλαια παραμένουν ανενεργά, σε αδυναμία να τεθούν σε κίνηση και σε τροχιές κέρδους, επιχειρείται διέξοδος, μετατοπίζοντας τα όρια μεταξύ τεχνοπολιτισμού και φύσης. Έτσι -σύμφωνα με αυτή την λογική- προχωρούν τώρα στην καταλήστευση και των τελευταίων φυσικών πόρων που είχαν απομείνει εκτός βιομηχανικού σχεδιασμού.

Τα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί στον τομέα των (Β)ΑΠΕ είναι τεράστια. Ανυπόμονοι επενδυτές αποβλέπουν σε πολλαπλάσια κέρδη, που θα υφαρπαγούν από το εισόδημα των ήδη φτωχοποιημένων καταναλωτών. Όλο αυτό το διάστημα γινόμαστε μάρτυρες της εκμετάλλευσης του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής από τυφλωμένους από απληστία επενδυτές. Το μόνο εμπόδιο που συναντούν είναι ο χρόνος. Οι καθυστερήσεις κάθε μέρα που περνάει αποτιμώνται ως διαφυγόντα κέρδη. Χρονοκαθυστερήσεις λόγω τοπικών αντιδράσεων, ακτιβισμών –που λοιδορούνται και παρουσιάζονται ως αναχρονισμοί από τα ΜΜΕ-, προβλεπόμενων διαδικασιών αδειοδότησης, νεκρών χρόνων που απαιτούν οι νόμιμες διαδικασίες, όλα όσα κεντούν την ανυπομονησία, την απληστία, εκείνων που ξέρουν πόσο εύκολα αλλάζει ο καιρός, πόσο εύκολα κλείνει ένα παράθυρο ευκαιρίας αν δεν το προλάβεις ανοικτό.

Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε -και μαθαίνουμε δια του παραδείγματος- πώς ένα τόσο ζωτικής σημασίας πρόβλημα, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, μπορεί να μετατρέπεται σε επενδυτικές ευκαιρίες - χωρίς παράλληλα να γίνεται και κάτι ουσιαστικό για την αντιμετώπισή του. Και το χειρότερο ακόμη, στο όνομα της κλιματικής αλλαγής δεσμεύονται και εξανεμίζονται τεράστιοι χρηματικοί πόροι που θα μπορούσαν να διατεθούν σε άλλες βιώσιμες λύσεις και, κυρίως, σε πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας. Ενορχηστρωμένα, μεθοδευμένα όλα μπορούν να διαστραφούν και να αξιοποιηθούν στο αντίθετο του σκοπού τους.

Ας δούμε λίγο και τη μεγάλη εικόνα, ποιοι αποτελούν το στρατό μιας σταυροφορίας στο όνομα -υποτίθεται- της κλιματικής αλλαγής: Επενδυτικά συμφέροντα σε διαπλοκή με ΜΜΕ και το πολιτικό κατεστημένο, σε ρόλους που ξέρουν τόσο καλά. Θα συναντήσουμε επίσης οικολογικές γραφειοκρατικοποιημένες ΜΚΟ – σφραγίδες, ή ΜΚΟ που αποδεικνύονται κατώτερες των περιστάσεων μαζί με παλαιάς κοπής ακτιβιστές και φορείς της οικολογίας. Εκείνοι που δεν τα κατάφεραν ποτέ στο παρελθόν τους, να ξεφύγει η δράση τους από το επίπεδο του γραφικού και του θεαματικού· έχοντας αποτύχει να συνδέσουν τα οικολογικά ζητήματα με την πολιτική (που -να τους το αναγνωρίσουμε- βοήθησαν να αναδειχτούν), βιώνοντας για χρόνια τον αδιέξοδο τακτικισμό τους, αποφάσισαν τώρα να γραφειοκρατικοποιηθούν· αφήνονται να ενσωματωθούν από ένα σύστημα που ξέρει πως να αφομοιώνει και να χωνεύει τα πάντα. Κάποιοι φτάνουν μέχρι το σημείο να εξαργυρώνουν τον ακτιβισμό ενός ένδοξου παρελθόντος, κεφαλαιοποιώντας το κύρος το οποίο απολαμβάνουν, για να μετατραπούν στους καλύτερους πωλητές, τους πλέον αρμόδιους και κατάλληλους προπαγανδιστές αυτών των τεχνολογιών. Στο κάδρο υπάρχει χώρος φυσικά -μη στριμώχνεστε- και για το επιστημονικό και πολιτικό κατεστημένο, που έσπευσε ταχέως -αναμενόμενο- να ταχθεί με το μέρος των χορηγών του. Σταυροφορία ενορχηστρωμένη κατά της κλιματικής αλλαγής, αλλά που -όπως σε κάθε σταυροφορία- οι σταυροφόροι εκτρέπονται στο τέλος ή από την αρχή του “ιερού” σκοπού τους.

Και φυσικά δεν πρέπει ούτε στιγμή να βγάλουμε από το κάδρο τις σκανδαλωδώς ευνοϊκές πολιτικές επιδοτήσεων και τιμολόγησης· τα δυσβάσταχτα κόστη που αυξάνονται συνεχώς και μετακυλίονται στους αδύναμους οικονομικά καταναλωτές. Χωρίς τις σκανδαλώδεις πολιτικές των επιδοτήσεων, αυτές οι επενδύσεις δεν θα ήταν βιώσιμες, χάρη σε αυτές όμως συντηρείται ο επενδυτικός πυρετός στον κλάδο των (Β)ΑΠΕ, δημιουργείται έτσι μια παρασιτική κατηγορία “επενδυτών” - κυνηγών επιδοτήσεων και επιδοτούμενων τιμών. Απέναντι σε αυτή τη μεγάλη εικόνα, κόντρα στο ρεύμα, βρίσκονται -όπως πάντα συμβαίνει- ανυπεράσπιστες τοπικές κοινωνίες, που καμιά κεντρική εξουσία δεν ρώτησε ποτέ και για τίποτε.