Social media are a trap

Zygmunt Bauman (1925-2017)
Απόσπασμα από συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα El Pais το 2016.

https://elpais.com/…/01/19/inenglish/1453208692_424660.html…

Ερώτηση: 

Έχετε διατυπώσει τη δυσπιστία σας για τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες διαμαρτύρονται μέσω των κοινωνικών δικτύων (social media), του αποκαλούμενου «ακτιβισμού της πολυθρόνας», και λέτε ότι το διαδίκτυο μας αποχαυνώνει παρέχοντάς μας φθηνή διασκέδαση. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα κοινωνικά δίκτυα είναι το νέο όπιο των λαών;

Απάντηση:

Το ζήτημα της ταυτότητας έχει αλλάξει, από το να είναι κάτι με το οποίο γεννιέται κανείς έχει μετατραπεί σε μια διαδικασία: είναι ανάγκη να δημιουργήσεις τη δική σου κοινότητα. Αλλά οι πραγματικές κοινότητες δεν δημιουργούνται, και ή συμμετέχει κανείς σε κάποια κοινότητα είτε όχι. Αυτό όμως που μπορούν να δημιουργήσουν τα κοινωνικά δίκτυα είναι ένα υποκατάστατο. Η διαφορά μεταξύ μιας κοινότητας και ενός δικτύου είναι ότι στην κοινότητα ανήκεις σ'αυτήν, ενώ ένα δίκτυο ανήκει σ' εσένα.

Έχεις την εντύπωση ότι εσύ έχεις τον έλεγχο. Μπορείς να προσθέτεις φίλους αν θέλεις ή να διαγράφεις φίλους όποτε το επιθυμείς. Έχεις τον έλεγχο των ανθρώπων με τους οποίους συνδέεσαι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται λίγο καλύτερα, εφόσον η μοναξιά, η εγκατάλειψη, είναι ο μεγάλος φόβος στην ατομικιστική εποχή μας. Αλλά είναι τόσο εύκολο να προσθέσεις ή να διαγράφεις φίλους στο Διαδίκτυο ώστε οι άνθρωποι να αποτυγχάνουν να αποκτήσουν τις πραγματικές κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες τους είναι απαραίτητες όταν κυκλοφορούν στο δρόμο, όταν βρίσκονται στο χώρο εργασίας τους, όπου εκεί θα συναντήσουν ανθρώπους με τους οποίους θα χρειαστεί να έρθουν σε λογική αλληλεπίδραση/αντιπαράθεση.

Ο Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος είναι ένας σημαντικός άνθρωπος, επέλεξε να δώσει την πρώτη του συνέντευξη μετά την εκλογή του στον Eugenio Scalfari, Ιταλό δημοσιογράφο που αυτοαποκαλείται άθεος. Ήταν σαφώς μια συμβολική επιλογή: ο πραγματικός διάλογος δεν είναι να συνομιλείς με ανθρώπους που πιστεύουν τα ίδια πράγματα με εσένα. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν μας μαθαίνουν να διαλεγόμαστε καθώς είναι τόσο εύκολο να αποφύγουμε να εμπλακούμε σε μια συζήτηση ...

Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα όχι ως τρόπο συνάντησης με άλλους ανθρώπους, όχι για να διευρύνουν τους ορίζοντές τους, αλλά αντίθετα για να δημιουργήσουν μια ζώνη άνεσης όπου οι μόνοι ήχοι που ακούν είναι οι επιστροφές των δικών τους φωνών, όπου τα μόνα που βλέπουν είναι αντανακλάσεις του δικού τους "προσώπου". Τα κοινωνικά μέσα είναι πολύ χρήσιμα, παρέχουν ευχαρίστηση, αλλά είναι και παγίδα.

Συνθήκες υποβάθμισης

Το σύστημα αναβαθμίδων των νησιών χρειάστηκε πολλούς αιώνες για να δημιουργηθεί. Ένα τεραστίων διαστάσεων έργο που περνούσε από γενιά σε γενιά και ολοένα επεκτεινόταν, μετατρέποντας μικρά και άγονα νησιά σε κατοικήσιμα. Χάρη στο σύστημα αυτό, τον μόχθο αλλά και τις μεθόδους και πρακτικές των κατοίκων, τις προσαρμοσμένες στις συνθήκες των νησιών ποικιλίες προς καλλιέργεια, την άγρια χλωρίδα των νησιών, αντιμετωπιζόταν αποτελεσματικά τους αιώνες που πέρασαν η διάβρωση του εδάφους· το χώμα διατηρούσε τη γονιμότητά του και την ικανότητά του να συγκρατεί υγρασία.

Σήμερα το σύστημα αυτό σιγά σιγά εγκαταλείπεται (με τις ελάχιστες εξαιρέσεις νησιών όπου η παράδοση αυτή παραμένει ισχυρή). Οι ξερολιθιές που συγκρατούν τις αναβαθμίδες δεν συντηρούνται, δεν ξαναχτίζονται όταν πέσουν, και όπου χρειάζεται φράχτης χρησιμοποιούνται κάθε είδους πλέγματα, παλέτες, τσιμεντόλιθοι κ.α.

Στην επόμενη φωτογραφία -αν "διαβαστεί” σωστά- βρίσκουμε (συγκεντρωμένα όλα μαζί σε μια φωτογραφία) σημάδια/ίχνη από όλα τα στάδια που περνάει η ερημοποίηση και η υποβάθμιση της υπαίθρου των νησιών, όταν εγκαταλείπεται το σύστημα των αναβαθμίδων.

Τα ερείπια μιας αρχιτεκτονικά ενδιαφέρουσας παραδοσιακής κατοικίας, καθώς και τα απομεινάρια αναβαθμίδων στην πλαγιά μαρτυρούν την ύπαρξη στο παρελθόν σημαντικής αγροτικής δραστηριότητας στην περιοχή, που εγκαταλείφθηκε όμως απότομα (για χίλιες δυο αιτίες που μπορεί αυτό να έχει συμβεί). Μέσα σε λίγες μόλις δεκαετίες τα χωράφια έγιναν άγονα, ακατάλληλα προς καλλιέργεια.

Στη συνέχεια, η ανεξέλεγκτη κτηνοτροφία -καθώς ήταν η μόνη δραστηριότητα που μπορούσε πλέον να έχει κάποια απόδοση στην περιοχή- αποψίλωσε την άγρια βλάστηση (που θα μπορούσε να συγκρατήσει χώμα και υγρασία), επιταχύνοντας ακόμη περισσότερο τη διάβρωση και την καταστροφή των αναβαθμίδων. Η περίοδος της ανεξέλεγκτης κτηνοτροφίας δεν θα μπορούσε παρά να είναι σύντομη. Στο τέλος αυτής της περιόδου η πλαγιά θυμίζει τοπίο στον Άρη (σαν αυτά που μας δείχνει η NASA).

Ο αγροτικός δρόμος που διασχίζει την πλαγιά, δίνει τη δυνατότητα σε έναν μελισσοκόμο (όπως επίσης βλέπουμε στη φωτογραφία) να μεταφέρει εκεί, στην εγκαταλελειμμένη γη, τα μελίσσια του. Είναι η μόνη υγιής δραστηριότητα που μπορεί πλέον να φιλοξενηθεί στην περιοχή. Ελάχιστα πιο πέρα όμως, διάφοροι επιτήδειοι έχουν αρχίσει να έρχονται -νύχτα- και να αδειάζουν μπάζα και σκουπίδια, δημιουργώντας μιαν αυτοσχέδια χωματερή. 

Μ΄αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η υποβάθμιση του τοπίου, και η περιοχή γίνεται πόλος έλξης για κάθε είδους ρυπαρή ή αυθαίρετη δραστηριότητα.