Τετάρτη 22 Ιουλίου 2020

Άγρια Δύση

ΑΓΡΙΑ ΔΥΣΗ μιας κρατικοδίαιτης επιχειρηματικότητας - αδιαχώριστης από εκείνη που μετατρέπει το κράτος, αποκλειστικά, σε μοχλό προώθησής των ιδιαίτερων συμφερόντων της. Ζωές που συνθλίβονται ανάμεσα σε οικονομικά συμφέροντα που δρουν κοπαδιαστά, αγελαία, πολιορκώντας αδυσώπητα ένα πεδίο-στόχο: μια οικιστική περιοχή (π.χ. το Μαρούσι την δεκαετία του 1990), ένα τεχνικό σύστημα (π.χ. βιομηχανικής κλίμακας ΑΠΕ, εξορύξεις, κ.λ.π.), ένα δημόσιο αγαθό (ενέργεια, νερό, κ.λ.π.), ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί, μια προστατευόμενη περιοχή - ό,τι θα έχει την ατυχία να βρεθεί στο οπτικό τους πεδίο, για να καταλήξει στα δόντια τους. Επενδυτικά συμφέροντα, που επιτίθενται ξαφνικά και συντονισμένα σε μια περιοχή ή τομέα -ερεθισμένα και από την μυρωδιά κρατικού χρήματος-, όχι όμως πριν δοθεί το γενικό πρόσταγμα, όχι πριν όλα να έχουν κατάλληλα προετοιμαστεί και συντονιστεί στους σκοπούς τουςώστε να κερδηθεί και το μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό πλεονέκτημα.

Το σχέδιο είναι πάντοτε, καταθλιπτικά, το ίδιο. Περικύκλωση του υπάρχοντος, μέχρι να αναγκαστεί να τους αδειάσει τη γωνιά. Η τεχνητή ανύψωση των αξιών (ή και το αντίστροφο), μια Prêt à Porter για την περίπτωση νομοθεσία-κοστούμι που ανοίγει ένα πεδίο (και την όρεξη), ο “κατάλληλος” συντελεστής δόμησης, ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός είναι μόνο μερικά από τα όπλα, διαχρονικά,  επιθετικών πολιτικών που “νομιμοποιούν” αρπακτικές διαθέσεις, ώστε να παρουσιάζονται ως επενδυτικές.

Το πεδίο-στόχος, στις περιπτώσεις αυτές αγελαίας συμπεριφοράς, αντιμετωπίζεται σαν ένα είδος μαυροπίνακα, που η ανάγκη να γράψεις επάνω του προϋποθέτει το σβήσιμο τυχόν προϋπάρχουσας γραφής. Η ιεροτελεστία του σπόγγου στη σχολική ζωή, ως μεταφορά στο επίπεδο της κοινωνίας περιγράφει μια αδυσώπητη δύναμη καταστροφής, που δεν διαγράφει μόνο τα ίχνη της “γραφής”, αλλά και τις ίδιες τις “μορφές ζωής” που συναντά.



Πέμπτη 2 Ιουλίου 2020

Ένα (ανέλπιστο) γράμμα


Παράξενο το γράμμα μου θα σου φανεί.
Σου γράφω βιαστικά μεσ' στο καμαρίνι,
στο διάλειμμα. Σε λίγο βγαίνω στη σκηνή,
παίζω ένα καλό ρολάκι στο ''Μπουρίνι''.

Προχτές επαίζαμ' ένα δράμα Ιψενικό,
κι ήταν λιγοστός ο κόσμος μεσ' στη σάλα.
Μάθε πως το Λελάκι έμεινε νηστικό,
πέρασε μόνο μ' ένα ποτήρι γάλα.

Και βλαστήμησα την τέχνη την υψηλή,
όλους, τον Ίψεν, τον Σαίξπηρ, το Μολιέρο...
είν' αλήθεια πως επεινούσαμε πολύ,
μα και πότε θα χορτάσουμε δεν ξέρω.

Μίμης Φωτόπουλος - Ένα Γράμμα
Από το βιβλίο: ''Μπουλούκια'' (1940)


Μια προσωπικότητα οικεία του κινηματογράφου, ρόλοι, γραφή, μια δημιουργική πορεία σε πολύ δύσκολα χρόνια, είναι στοιχεία που στην περίπτωση αυτή, συμπλέκονται, διαπλέκονται και ενισχύουν φωτίζοντας το ένα το άλλο. Αντηχήσεις από Μπωντλαίρ (που του χρωστάμε ακόμη και έναν Καβάφη), Μπρεχτ, από ρόλους θεατρικούς, κ.α - όλα τόσο καλά χωνεμένα.

Τόσο απλά υλικά και, ω του θαύματος, ο ανεπιτήδευτος λόγος της επικοινωνίας (όπως όταν γράφουμε ένα γράμμα) γίνεται ποίηση. Υπάρχει βέβαια ένα ανεπαίσθητο “κάτι” που προετοιμάζει το ποιητικό γεγονός, πίσω από την σκηνή του ποιήματος. Μια αδιόρατη μηχανορραφία του ποιητή με λέξεις: επιστρατεύοντας λέξεις αντιποιητικές για την εποχή του όπως “ρολάκι”, “Λελάκι”, “βλαστήμησα” γίνεται εικονοκλαστικός, και "εξαναγκάζει" μια αλήθεια να φανερωθεί.

Η ποιητική εμπειρία του 20ου αιώνα οδήγησε στην άποψη: ποίηση = αλήθεια. Όλα τα υπόλοιπα, που θεωρούσαμε ή θεωρούμε ακόμη ότι αποτελούν μέρη ή όψεις της ουσίας της ποίησης, είναι απλώς επιφαινόμενα, που μπορεί να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν στο ποιητικό αποτέλεσμα.

Στην εποχή μας που είναι επιδεικτικά αντιποιητική, όπου όλα έχουν μεταλλαχθεί σε μηχανισμούς απόκρυψης και καταστολής της αλήθειας (διαφήμιση, ΜΜΕ, πολιτική, τεχνοκρατική σκέψη, κ.λ.π.), φαίνεται ότι μόνο η ποίηση έχει απομείνει να πηγαίνει κόντρα σ' αυτό το ρεύμα (δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά χωρίς να ακυρωθεί). Αυτός είναι ο λόγος που έχουμε ανάγκη την ποίηση στη ζωή μας περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος να είμαστε ...αντιπλατωνικοί (στην Πολιτεία του ο Πλάτων ήθελε εξόριστο τον ποιητή, θεωρώντας ότι μας απομακρύνει από την αλήθεια).